کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش کیفیت و بهره وری و دروس آن

کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش کیفیت و بهره وری و دروس آن

این گرایش در ویرایش جدید وزارت علوم برای تحصیلات تکمیلی مهندسی صنایع جزو گرایش های اصلی است و جالب اینجاست با اینکه در دفترچه شماره ۱ کنکور سال ۹۹ نیز از گرایهاشهای اصلی بود، در دفترچه شماره ۲ هیچ دانشگاهی در آندر خواست پذیرش دانشجو انجام نداده است. با این حال به نظر می رسد که در سالهای اینده بر اساس سند رسمی وزارت علوم برخی دانشگاهها در این گرایش پذیرش دانشجو انجام دهند.

با نگاهی به تاریخ به راحتی می توان فهمید کیفیت مساله ای نیست که مربوط به سالهای اخیر با بازه زمانی خاصی از تاریخ باشد. در واقع اصولی مانند مشارکت کارکنان و مشتری مداری و بهبود، اصولی نیستند که فقط در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته باشند. در مطالعات باستان شناسی از ۱۸۰۰ سال قبل از میلاد شواهدی از یک کاررگاه ریسندگی وجود دارد که ۳ کارگر در حال تولید و یک کارگر در حال بازرسی هستنند و یا در ۱۶۵۰ سال قبل از میلاد شواهدی از مصر باستان وجود دارد که افرادی مسوول بازرسی و کنترل کیفیت قطعات سنگی هستند. ولی روند پیشرفت مفاهیم کیفیت به عنوان یک علم در یکصد سال اخیر بسیار جدی تر بوده است.

در سال ۱۹۲۶ دکتر والتر شوارت آمریکایی در آزمایشگاه های شرکت بل سیستمی را به وجود آورد که می توانست واریانس سیستم های تولید را اندازه گیری و کنترل کند. این سیستم به نام (کنترل آماری فرایند) یا SPC مشهور شده است. دکتر شوارت در سال ۱۹۳۱ کتابی با عنوان کنترل اقتصادی کیفیت محصولات صنعتی منتشر کرد.

در این کتاب او به موضوع کنترل کیفیت آماری پرداخت در همان سال پس از جنگ جهانی دوم نیروهای حرفه ای تولید در ژاپن، سازمان غیر انتفاعی اتحادیه مهندسان و دانشمندان ژاپن را تاسیس کردند. جامعه کنترل کیفیت آمریکا نیز در همین سال تاسیس شد.

در سال ۱۹۵۰ اتحادیه متخصصان علوم و مهندسین ژاپن (JUSE)، از دمینگ که شاگرد دکتر شوارت بود، دعوت کردند تا SPC و روش های کنترل کیفیت را در کشورشان آموزش دهد. ژاپنی ها به سرعت خود را با آموزش های دمینگ هماهنگ ساخته و در این روش ها تغییراتی به وجود آوردند.

در سال ۱۹۵۱ اتحادیه دانشمندان و مهندسین ژاپنی (JUSE)، جایزه دمینگ که عالی ترین جایزه کیفیت در ژاپن به حساب می آید را با هدف افزایش سطح کیفیت صنعت در ژاپن ایجاد کردند. به پاس خدماتی که دمینگ در جهت توسعه کیفیت در ژاپن انجام داد، بزرگترین جایزه ژاپن به نام مدل افتخار امپراطور برای سازندگان اقتصاد ژاپنی را دریافت کرد.

در دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی فینگبام، جوران و ایشیکاوا با بیان مفاهیم کنترل کیفیت فراگیر، اهمیت رضایت مشتری و موضوع مشتریان داخلی تاثیرات زیادی در پیشرفت علم کیفیت ایجاد نمودند.

در اواخر دهه ۱۹۷۰، آمریکایی ها و اروپایی ها متوجه پیشی گرفتن ژاپنی ها در تسخیر بازارهای جهانی شدند، و بسیاری از واحدهای تجاری در آمریکا از خواب غفلت بیدار شدند. در آن زمان برای نخستین بار مدیران اجرایی در آمریکا دریافتند که علامت ساخت آمریکا بر روی کالاها به عنوان نشانه بهترین اقلام ارزش خود را از دست داده است.

در میانه دهه ۱۹۸۰، مفهوم مدیریت کیفیت فراگیر منتشر شد، در سال ۱۹۸۷ و به دنبال مطالعات انجام شده در وزارت امریکا در باره علل توفیق ژاپن در مقایسه با امریکا، در مقابل جایزه دمینگ، جایزه ملی کیفیت امریکا تهیه و با توجه به نقشی که مالکوم بالدریج در تهیه آن داشت، به نام جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج نام گذاری شد. این جایزه برای معرفی سازمان هایی که به بالاترین سطح کیفیت خود و اجرای مدیریت کیفیت فراگیر دست یافته اند، طراحی شده است. سرانجام استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ و کیو.اس ۹۰۰۰ به عنوان مدل هایی جهانی برای سیستم کیفیت شناخته شدند.

ضرورت این گرایش به همان اندازه مهم است که کسب و کار مهم است. در واقع اگر مفاهیم کیفیت در هر یک از حوزه های تولید و خدمات از طرف مدیران و پرسنل جدی گرفته نشوند، عملا تولید و خدمت در حوزه مذکور راه به جایی نخواهد برد. با وجودیکه بسیاری از دروس این گرایش قبلا به صورت جداگانه در بسیاری از دانشگاه ها ارائه میشد، ولی ضرورت ایجاد این رشته برای پرورش متخصصانی در حوزه مدیریت و کنترل کیفیت بسیار زیاد به نظر می رسد تا اینکه کمیته مهندسی صنایع وزارت علوم این گرایش را در سال ۹۵ جزو گرایش های ارشد مهندسی صنایع اعلام نمود.

به نظر می رسد در سالهای اول دانشگاه های زیادی در این حوزه دانشجو پذیرش نکنند، ولی با توجه به نیاز جدی به این حوزه به نظر می رشد در آینده می تواند جزو گرایش هایی باشد که دانشگاه های بیشتری در آن اقدام به جذب دانشجو نمایند.

از درسهای این گرایش می توان به موارد زیر اشاره نمود:

•   کنترل کیفیت آماری پیشرفته
•  مدیریت کیفیت جامع : نظریه پایایی
•  مهندسی مجدد فرایندها
•  طراحی آزمایشها
•  تحلیل آماری چند متغیره
•   و…

برای آشنایی بیشتر با دروس اصلی این گرایش و دروس تخصصی هر زمینه آن سند برنامه ریزی تحصیلات تکمیلی مهندسی صنایع را مشاهده کنید.

به دانشجویان این گرایش توصیه می شود که نرم افزارهای این حوزیه مانند MINITAB و Design Expert و… را نیز به خوبی یاد بگیرند و همچنین در این حوزه سعی کنند که علاوه برا دروس آکادمیک دانشگاه از آموزشهای کاربردی و حرفه ای بیرون دانشگاه که توسط خبرگان صنعت ارائه می شود نیز استفاده نمایند.

کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش کیفیت و بهره وری و دروس آن