کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش مدیریت پروژه و دروس آن
کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش مدیریت پروژه و دروس آن
تاریخچه مدیریت پروژه در جهان را معمولا به مدیریت پروژه های بزرگی مثل ساخت اهرام ثلاثه مصر، دیوار چین و یا بنا نهادن تخت جمشید به دستور داریوش مربوط می دانند. هر یک از این پروژه ها از جمله پروژه های بزرگ و پیچیده تاریخ بشری هستند که با کیفیت استاندارد بالا و بکارگیری نیروی عظیم انسانی ساخته شده اند. یک مدیر پروژه وقتی به هر کدام از این بناها سر می زند بدون شک دچار حیرت می شود که چگونه چنین پروژه های عظیمی چندین هزار سال پیش با چنین کیفیت منحصر به فردی ساخته شده و همچنان به عنوان نماد حیرت انگیز پروژه ها از آنها یاد می شود. در همه اینها مساله مهم و عظمت کار، چگونگی سازماندهی و مدیریت کارگران و مهندسان و مصالح بوده که نشان دهنده یک مدیریت بسیار قوی و برنامه ریزی پیچیده بوده است.
اما تاریخچه مدیریت پروژه در دنیای جدید به سال های ابتدایی دهه ۱۹۰۰ میلادی باز می گردد جایی که هنری گانت با توسعه نمودار میله ای ابداعی خود آغازگر حرکت پرشتاب بعدی، طی سال های دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۹۰ میلادی، در پروژه های نظامی و هوا فضای آمریکا و سپس انگلستان گردید. هرچند نام پرآوازه هنری گانت به عنوان پدر تکنیک های برنامه ریزی و کنترل پروژه در تاریخ ثبت شده، لیکن سال های دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۹۰ به عنوان سال های آغازین رشد و توسعه مدیریت پروژه در دنیای معاصر شناخته می شود. این سال ها سرآغاز تکوین و توسعه بسیاری از روش ها و دانش های مربوط با مدیریت های نه گانه پروژه است که سال ها بعد توسط نرم افزارهای مختلف عملیاتی و در پروژه ها بکار گرفته شدند.
یک پروژه مجموعه ای از فعالیتهاست که برای دستیابی به منظور با هدف خاصی انجام می گیرد. پروژه ها شامل فعالیتهایی هستند که باید در تاریخهای معین، با هزینه هایی معین و کیفیت تعیین شده ای به انجام رسند. لازمه موفقیت هر پروژه، دستیابی توام به هر سه عامل زمان، هزینه و کیفیت معین است و خارج شدن هر یک از سه عامل مذکور از حدود تعیین شده، می تواند به انجام پروژهای ناموفق و غیراقتصادی منجر شود.
برنامه ریزی پروژه، شامل تعیین توالی و توازن فعالیتهای لازم برای اجرای یک پروژه با در نظر گرفتن زمان مورد نیاز برای اجرای هر فعالیت و کیفیت تعیین شده برای آن فعالیت است.
کنترل پروژه فرایندی است در جهت حفظ مسیر پروژه برای دستیابی به یک تعادل بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجرای پروژه، که از ابزار و تکنیک های خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد. در کنترل پروژه هنگام خروج از برنامه باید با تشخیص علل و طرح اقتصادی ترین فعالیت ها، پروژه را به نزدیک ترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند.
کنترل پروژه در این راه از سه عامل زیر بهره می گیرد:
تعیین وضعیت واقعی پروژه
مقایسه وضعیت واقعی با برنامه
در نظر گرفتن اقدام اصلاحی
مدیریت پروژه، برنامه ریزی و هدایت پروژه در چهارچوب زمان، هزینه و کیفیت مشخص به سوی ایجاد نتایج مشخص آن است. مدیریت پروژه فعالیت های برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت بر اجرا و هدایت اجرا را در بر می گیرد و سعی دارد تا با استفاده درست از منابع، نتایج مشخص و موردانتظار را با هزینه توافق شده قبلی در موعد درست خود تحویل دهد. به بیان دیگر مدیریت پروژه بکارگیری دانش، مهارت ها، ابزار و تکنیکهای لازم در اداره جریان اجرای فعالیت ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است. مدیریت پروژه در اجرای این مهم از دو بازوی قدرتمند برنامه ریزی و کنترل پروژه بهره می گیرد.
گرایش کارشناسی ارشد مدیریت پروژه در ایران در سال ۱۳۹۲ در دانشگاه های امیر کبیر و تهران برای اولین بار راه اندازی شد. سپس دانشگاه های نظیر صنعت نفت و مالک اشتر و برخی دانشگاه های غیر انتفاعی مانند علوم و فنون مازندران نیز در این گرایش اقدام به پذیرش دانشجو نمودند. این گرایش معمولا به دلیل جذابیتهایی که در بازار کار برای آن وجود دارد از رشته هایی است که در انتخاب گرایش هم مورد علاقه داوطلبان متقاضی کنکور کارشناسی ارشد است.
از دروس این رشته در کارشناسی ارشد می توان موارد زیر را نام برد:
استانداردهای مدیریت پروژه
برنامه ریزی و زمانبندی پروژه
کنترل هزینه پروژه
مدیریت و تحلیل ریسک پروژه
مدیریت قراردادهای پروژه
البته این گرایش در دانشگاه تهران با تمرکز در حوزه نفت و گاز برگزار می گردد تا متخصصانی در حوزه مدیریت پروژه ویژه صنعت نفت و گاز پرورش دهند. صنعت نفت کشور به عنوان صنعت پیشران اقتصاد کشور درگیر پروژه های عظیم توسعه میادین نفت و گاز بوده و بعضا به سبب مشترک بودن برخی از این میادین با کشورهای همسایه، سرعت عمل در اجرای پروژه های توسعه ای اهمیت دوچندان می یابد. این موضوع اهمیت حوزه مدیریت پروژه در صنعت نفت و گاز را نیز به اندازه کافی نشان می دهد.
متقاضیان گرایش مدیریت پروژه باید بجز گذراندن دروس دانشگاهی، نرم افزارهای این حوزه مانند ،MSP ، Primavera ، COMFAR و… را به خوبی آموزش ببینند و تسلط کافی روی آنها داشته باشند. البته تسلط بر نرم افزار اکسل نیز از از ملزومات فعالیت در حوزه برنامه ریزی و کنترل پروژه است. زیرا کمتر پروژه ای شاید پیدا شود که از اکسل در برنامه ریزی های آن استفاده نشود.
از جمله مدارک بین المللی در این حوزه نیز مدیریت پروژه مدرک PMP است که اعتبار ویژه ای در این حوزه دارد. به طوریکه دارندگان آن معمولا از شرایط خوبی برای کار در برنامه ریزی و مدیریت پروژه برخوردار هستند. البته داشتن این مدرک بجز قبولی در امتحان کتبی آن نیازمند شرایط دیگری مانند دارا بودن حداقل ۳ سال سابقه کار است.
