کارشناسی ارشد مهندسی صنایع مهندسی لجستیک و زنجیره تامین

کارشناسی ارشد مهندسی صنایع مهندسی لجستیک و زنجیره تامین

در دو دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، سازمانها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می کردند تا با استاندارد سازی و بهبود فرایندهای داخلی خود محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکر غالب این بود که مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ پیش نیاز دستیابی به خواسته های بازار و در نتیجه کسب سهم بازار بیشتری است. به همین دلیل سازمان ها تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف می کردند، در دهه ۸۰ میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمان ها به طور فزاینده ای به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقمند شدند.

در دهه ۹۰ میلادی به همراه بهبود در فرایندهای تولید و بکار گیری الگوهای مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرایندهای داخلی و انعطاف پذیری در توانایی های شرکت کافی نیست بلکه تأمین کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند، توزیع کنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاست های توسعه بازار تولید کننده داشته باشند.

در واقع خواست مشتری برای کیفیت بالا و خدمت رسانی سریع موجب افزایش فشارهایی شد که قبلا وجود نداشته است، در نتیجه شرکتها بیش از این نمی توانند به تنهایی از عهده تمامی کارها برآیند. در بازار رقابتی موجود، بنگاه های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را نیازمند به مدیریت و نظارت بر منابع و ارکان مرتبط خارج از سازمان یافتند. این اتفاقات باعث ایجاد مدیریت زنجیره تامین شد. در واقع مدیریت زنجیره تأمین پدیده ای است که این کار را به طریقی انجام می دهد که مشتریان بتوانند خدمت قابل اطمینان و سریعی را به همراه محصولات با کیفیت در حداقل هزینه دریافت کنند.

زنجیره تأمین شامل تمامی فعالیتهای مرتبط با جریان و مبادله کالاها و خدمات، از مرحله ماده خام تا مرحله محصول نهایی و نیز جریان های اطلاعاتی مرتبط با آن ها است. همچنین مدیریت زنجیره تأمین (SCM) وظیفه ایجاد هماهنگی در تولید، موجودی، مکان یابی و حمل و نقل بین شرکت کنندگان در یک زنجیره تأمین برای دستیابی به بهترین ترکیب پاسخ گویی و کارایی برای موفقیت در بازار را دارا است. به عبارت دیگر، مدیریت زنجیره تامین عبارت است از فرایند یکپارچه سازی فعالیتهای زنجیره تامین و نیز جریان های اطلاعاتی مرتبط با آن از طریق بهبود و هماهنگ سازی فعالیت ها در زنجیره تامین تولید و عرضه محصول.

مدیریت زنجیره تامین دارای سه فرایند عمده است که عبارت اند از:

•   مدیریت اطلاعات
•   مدیریت لجستیک
•  مدیریت روابط.

۱- مدیریت اطلاعات:

امروزه نقش، اهمیت و جایگاه اطلاعات برای همگان بدیهی است. گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث می شود تا فرایندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها آسان تر گردد. در بحث زنجیره تامین اهمیت موضوع هماهنگی در فعالیتها بسیار حائز اهمیت است. این نکته در بحث مدیریت اطلاعات در زنجیره، مدیریت سیستم های اطلاعاتی و انتقال اطلاعات نیز صحت دارد. مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث خواهد شد تا تاثیرات فزاینده ای در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه های دیگر وجود داشته باشد. مدیریت صحیح اطلاعات موجب هماهنگی بیشتر در زنجیره خواهد شد.

۲- مدیریت لجستیک:

در تحلیل سیستمهای تولیدی (مانند صنعت خودرو)، موضوع لجستیک بخش فیزیکی زنجیره تامین را دربر می گیرد. این بخش که کلیه فعالیتهای فیزیکی از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایی شامل فعالیتهای حمل ونقل، انبارداری، زمان بندی تولید و… را شامل می شود، بخش نسبتا بزرگی از فعالیتهای زنجیره تامین را به خود اختصاص می دهد. در واقع محدوده لجستیک تنها جریان مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیتهای زنجیره  تامین است که روابط و اطلاعات، ابزارهای پشتیبان آن برای بهبود در فعالیت ها هستند.

۳- مدیریت روابط:

یکی از مهمترین بخشهای مدیریت زنجیره تامین مدیریت روابط است. مدیریت روابط تاثیر شگرفی بر همه زمینه های زنجیره تامین و همچنین سطح عملکرد آن دارد. در بسیاری از موارد، سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی موردنیاز برای فعالیتهای مدیریت زنجیره تامین به سهولت در دسترس بوده و می توانند در یک دوره زمانی نسبتا کوتاه تکمیل و به کار گمارده شوند. اما بسیاری از شکست های آغازین در زنجیره تامین، معلول انتقال ضعیف انتظارات و توقعات و نتیجه رفتارهایی است که بین طرفین درگیر در زنجیره به وقوع می پیوندد. در واقع می توان گفت که در توسعه هر زنجیره تامین یکپارچه، توسعه اطمینان و اعتماد در میان شرکا از عناصر بحرانی و مهم برای نیل به موفقیت است.

اصطلاح “مدیریت زنجیره تامین برای اولین بار توسط کیت الیور در سال ۱۹۸۲ بیان شد. با این حال همانطور که اشاره شد، مفهوم زنجیره تامین به طور جدی در دهه آخر قرن بیستم مورد بحث و بررسی قرار گرفت و گرایش های کارشناسی ارشد این رشته در اوایل قرن بیست و یکم در دانشگاه های جهان ارایه گردید.

در ایران گرایش لجستیک و زنجیره تامین اولین بار در دانشگاه امیرکبیر در سال ۱۳۸۸ و به همت اساتیدی مانند دکتر بهروز کریمی ایجاد گردید. سپس دانشگاه های مانند دانشگاه تهران، علم، صنعت، خوارزمی و خواجه نصیر برخی دانشگاه های غیر انتفاعی دیگر مانند علم و فرهنگ و علوم فنون و خاتم نیز به ارایه این گرایش پرداختند.

براساس جدیدترین گزارش منتشر شده از سوی بانک جهانی در خصوص شاخص عملکرد لجستیک ۲۰۱۹، رتبه ایران در این شاخص بین المللی (LPI) با صعودی ۱۸ پله ای به رتبه ۹۹ ارتقاء یافته است. این نخستین بار است که روند نزولی ایران در رتبه بندی لجستیکی کشورها متوقف شده و شاهد صعود قابل توجهی در بهبود عملکرد لجستیکی ایران هستیم.

از دروس این گرایش می توان به دروس زیر اشاره نمود:

•   اصول مهندسی لجستیک و زنجیره تامین
•  تحلیل و طراحی سیستمهای لجستیکی.
•   طراحی شبکه های زنجیره تامین
•   بهینه سازی حمل و نقل
•   میریت تدارکات
•  مدیریت درآمد و تقاضا
•  طراحی انبار و جابجایی و بسته بندی.

کارشناسی ارشد مهندسی صنایه مهندسی لجستیک و زنجیره تامین