کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش سیستمهای سلامت و دروس آن

کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش سیستمهای سلامت و دروس آن

تغییراتی که با گذشت زمان در نظام سلامت به وجود آمده، باعث شده تا این حوزه به یک نظام پیچیده و متغیر تبدیل شود. همچنین این سیستم پیچیده قسمت بزرگی از هزینه های دولتی را در بر میگیرد. بنابراین نیاز به بهبود در این سیستمها بسیار احساس شده و وجود یک دید سیستمی، مورد توجه واقع می شود. با وجود پزشکان با تجربه، نیروی انسانی متبحر و امکانات نسبتا مناسب موجود، هنوز سازمان های وابسته به نظام سلامت مانند بیمارستان ها، کلینیک ها و سایر مراکز با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستند.

هرچند ممکن است تمام بخشها و افراد مسئولیتهای خود را به درستی و بی نقص انجام می دهند، اما در اکثر موارد مشاهده شده که عمده این مشکلات به دلیل عدم وجود یک نگاه سیستمی در این مراکز است. مهندسی صنایع می تواند کمک کند تا سیستمهای سلامت موجود شناسایی، بررسی و آنالیز شوند؛ سپس با ارائه راه حلهایی، سیستم کاراتر شود و بهره وری سیستم نیز افزایش یابد. این امر باعث می شود بیمارستان ها بیمارمحور، پاسخگو و انعطاف پذیرتر باشند.

در ادامه نمونه هایی از اقداماتی که مهندسین سیستم های سلامت میتوانند انجام دهند مطرح شده است. البته با توجه به گسترده بودن حوزه های مطالعاتی مهندسی صنایع، تقریبا تمام قسمتهای نظام سلامت می تواند از این اقدامات بهره ببرد، اما در اینجا فقط به چند مورد اکتفا می شود.

– تیم های بهبود کیفیت می توانند نقش بسیار مهمی در قسمتهای مختلف بیمارستان داشته باشند و با توجه به الزاماتی که جدیدا با استفاده از استاندارد های اعتبار بخشی در بیمارستان ها به وجود آمده است، نیاز به این تیم ها در این مراکز بیشتر احساس می شود.

– صف های انتظار در بیمارستان ها یکی از مهم ترین عوامل نارضایتی بیماران است که باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی می شود، صف های انتظار در قسمت هایی چون پذیرش و ترخیص بیشتر خودنمایی می کند. همچنین بخش پاراکلینیک بیمارستان ها نیز اغلب دچار این مشکل می باشد. در اکثر موارد با یک نگاه سیستمی و فرایندی و با استفاده از مهندسی مجدد می توان این مشکل را حل کرد یا تا حد امکان کاهش داد.

– اتاق عمل یک قسمت بسیار مهم و درآمدزا برای بیمارستان ها است و بیکاری آن باعث خواب سرمایه عظیمی می شود. برنامه ریزی و زمان بندی اتاق عمل برای استفاده بهینه از آن در جراحی های مختلف یکی از مواردی است که تا کنون بررسی هایی روی آن صورت گرفته است.

– سازمان انتقال خون یکی دیگر از بخش های مهمی است که نیاز به برنامه ریزی های دقیقی دارد. با توجه به موجودیت خون، مباحث حمل و نقل و کنترل موجودی می تواند در برنامه ریزی هایی که برای این سازمان انجام میگیرد تأثیر بسزایی داشته باشد.

– برنامه ریزی و شیفت بندی پرستاران هم از مباحث مهم در بیمارستان هاست که با استفاده از ابزار های مهندسی صنایع قابل حل است.

با وجودیکه پژوهشهای این رشته سالهاست توسط مهندسین صنایع انجام می شود ولی این رشته به طور رسمی در دانشگاه های دنیا از سال ۲۰۰۹ شد (مثلا در دانشگاه جورجیا تک در سال ۲۰۱۰ این رشته به عنوان یک گرایش کارشناسی ارشد ارائه شد). همچنین در ایران در سال ۱۳۹۲ برای اولین بار توسط دانشگاه های تربیت مدرس و امیرکبیر به عنوان یک گرایش مهندسی صنایع مطرح شد. 

اهمیت این تخصص در جامعه آکادمیک مهندسی صنایع تا حدی است که از سال ۲۰۱۱ به بعد، انجمن تحقیق در عملیات و علوم مدیریت (INFORMS) علاوه بر ارائه مقالات این حوزه در کنفرانس اصلی سالیانه خود، کنفرانس تخصصی این رشته را نیز یک سال در میان برگزار می کند. شروع رشد نمایی مهندسی سیستم های سلامت همزمان با بحران خدمات درمانی در آمریکا بود که هنوز نیز این بحران ادامه دارد.

از سال های ۲۰۰۸ به این طرف دومین زمینه کاری پردرآمد مهندسان صنایع شاغل در آمریکا مربوط به حوزه های بهداشت و درمان می باشد. پروژه های نیاز محور بسیاری برای رفع کاستی های بهداشت و درمان در آمریکا شکل گرفته و تمامی نیروهای اثر گذار تصمیم گرفته اند این بار یکی از سرسخترین گلوگاههای نظام مالی ایالات متحده را رفع کنند. اینجاست که بازار برای مهندسان سیستمهای سلامت در بسیاری کشورهای توسعه یافته بسیار داغ شده است و پیش بینی می شود بسیار داغتر نیز بشود.

از دروس این گرایش می توان به دروس زیر اشاره نمود:

تحقیق در عملیات در حوزه سلامت

بهبود فرایند و کیفیت برای سلامت

داده کاوی در حوزه سلامت

زنجیره تامین در حوزه سلامت

کارورزی در حوزه سلامت

و … .

طبق مطالب سایت دانشگاه تربیت مدرس، دانشجویان دو دوره کارورزی در صنعت سلامت را می گذرانند که با ارتباط نزدیکی که دانشگاه تربیت مدرس به واسطه سال ها همکاری های تحقیقاتی نزدیک با بیمارستان های شاخص و صاحب نام کشور همانند بیمارستان شهید هاشمی نژاد تهران، مرکز قلب تهران، و بیمارستان های محب دارد.این دانشجویان قادرند با مسائل پیش روی صنعت از نزدیک آشنا شوند و پایان نامه های خود را نیز از دل مشکلات واقعی صنعت تعریف کنند. این روش پژوهشی باعث می شود علاوه بر افزایش کیفیت و تاثیر عملی پژوهش، فرصت های کاری مناسبی نیز برای دانشجویان پس از دانش آموختگی در بخش سلامت ایجاد شود.